Boza, mısır, arpa, çavdar, yulaf, buğday veya darı gibi tahıllardan yapılan fermente bir içecektir. Boza, 8000 yılı aşkın bir süredir üretilmekte ve tüketilmektedir, bu nedenle Türk mutfak kültüründe bilinen en tarihi içeceklerden biridir.
Tarih boyunca Türk toplulukları tarafından yönetilen tüm bölgelerde çok popüler bir içecek olmuştur. Kalorisi yüksektir ve insan vücuduna sıcaklık ve beslenme hissi verdiği bilinmektedir. Boza bir kış içeceğidir ve dünyanın iklimin nispeten daha soğuk olduğu bölgelerinde yaygın olarak tüketilmiştir. Tarih boyunca kıtlık dönemlerinde boza, zengin doğası ve hemen her yerde kolayca bulunabilen tahıllarla üretim kolaylığı nedeniyle en önemli besin kaynağı olmuştur.
Boza %0,5-1,6 protein, %12,3 karbonhidrat, %75-85 nem oranına sahiptir. Ayrıca A, C, E vitaminleri ve B’nin dört farklı formunu içermektedir. Boza, tamamen bitki bazlı olması nedeniyle özellikle veganlar ve vejetaryenler için tüketimi uygundur.
Boza her tahıldan yapılabilir, ancak darı en yaygın kullanılan tahıldır. Boza üretimi sırasında darı irmik büyüklüğünde parçalara ayrılır ve kaynatılır. Ardından su, şeker ve başlangıç mayası olarak kullanılan bir önceki bozanın bir kısmı eklenir. Boza daha sonra 30 C’de 24 saat boyunca fermantasyona bırakılır. Fermantasyon işlemi sırasında sindirim özellikleri oluşur. Fermantasyon sona erdiğinde, boza yaklaşık 4-5 C’de sabitlenmiş buzdolabı sıcaklığına soğutulur ve servise hazır hale gelir. Taze yapılmış bozanın önümüzdeki beş gün içinde tüketilmesi gerekir.
Laktik asit bakterileri açısından zengin olan boza, kan basıncını normalleştirir. Özellikle yüksek olanlarda kan basıncını düşürür. Ayrıca emziren kadınlarda süt üretimini arttırır ve sindirime yardımcı olur.
Bozanın Sağlığa Faydaları
1. Probiyotik Kaynağı
Günümüzde L. acidophilus, L. fermentum, L. plantarum, L. rhamnosus, L. casei, Bifidobacterium longum, B. bifidum, B. breve ve Saccharomyces boulardii gibi mikroorganizma türlerinin belirli suşları probiyotik olarak tanımlanmakta ve gıda üretiminde kullanılmaktadır. Probiyotikler sağlığa olan faydalarının yanı sıra son ürüne sağladıkları iyi duyusal özellikler, raf ömrünü uzatma ve düşük depolama maliyeti gibi faktörlerle tüketim kolaylığı sağlamakta, lipolitik, proteolitik ve β-galaktosidaz aktiviteleri ile sindirimi kolaylaştırmaktadır. Yapılan birçok çalışma sonucunda boza içerisinde probiyotik olarak tanımlanan Lactobacillus plantarum, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus fermentum, Lactobacillus coprophilus, Leuconosto creffinolactis, Leuconosto cmesenteroides ve Lactobacillus brevis gibi lakto-basillerin de bulunduğu tespit edilmiştir.
2. Antioksidan
Boza üretiminde kullanılan tam tahıllar fenolik maddeler açısından iyi bir kaynaktır. Gıdalarda bulunan fenolikler sağlığa faydalı etkilerinden dolayı insan beslenmesinde önemli bir yere sahiptir. Fenolik asitler tahılların antioksidan potansiyeline katkıda bulunur. Antioksidan aktivitesi yüksek gıdalar birçok hastalığın önlenmesinde önemli rol oynayabilir ve birçok dejeneratif hastalığa neden olan oksijen türevlerini ve serbest radikalleri inhibe etmesi nedeniyle sağlığa faydalıdır.
3. Kardiyovasküler Hastalıklara Karşı Koruyucu
Ayrıca arpa, yulaf, darı ve diğerleri gibi tahıl içeriği trigliseritlerin azaltılmasına yardımcı olur, böylece kardiyovasküler hastalık ve inme olasılığını azaltmaktadır. Bunun nedeni arpa ve yulaf, LDL-kolesterol düzeylerini %20-30 oranında azaltan ve dolayısıyla kardiyovasküler hastalık riskini de azaltan bir prebiyotik olan β-glukan içermesinden dolayıdır.
4. B Vitamini İçeriği
Bozanın yüksek B vitamini içeriği hem fiziksel hem de zihinsel yorgunluk için destekleyicidir. B vitaminleri aynı zamanda triptofan ve serotonin hormonunun üretimini de desteklemektedir, böylece sinir sistemi üzerinde yatıştırıcı özelliği vardır ve strese karşı sakinlik sağlayabilir. Ayrıca içerdiği probiyotik ve B vitaminleri ile de anksiyeteye karşı iyi geldiğini gösteren çalışmalar da bulunmaktadır.
Tüketimine Dikkat Etmesi Gerekenler
Boza özellikle arpa, buğday, yulaf ve darı gibi tahılların karışımından yapıldığı için gluten içermektedir. Fakat bazı bozalar sadece darıdan yapılmaktadır. Bu nedenle gluten intoleransı olan bireylerin sadece darı ile yapılmış bozayı tüketmelerinde bir sakınca yoktur, besin etiketini okumaları gerekmektedir. Buğday, arpa gibi tahılları içeren bozaları tüketmeleri uygun değildir.
Ayrıca diyabeti insülin direnci veya hipoglisemisi olan bireylerin de boza tüketimine dikkat etmeleri gerekmektedir. Bunun yanında kilo vermeyi hedefleyen bireyler için de bozanın yüksek kalorili bir içecek olduğunu unutmamak gerekir.
Leave a comment