İrritable Bağırsak Sendromu’nda (İBS’de) Beslenme

İrritable Bağırsak Sendromu (İBS) Nedir?

İrritabl bağırsak sendromu (İBS), dünya çapında en yaygın gastrointestinal bozukluktur ve küresel nüfusun yaklaşık %15’ini etkilemektedir. Karın ağrısı ve bağırsak alışkanlıklarının bozulmasına neden olur, bu da yaşam kalitesi üzerinde olumsuz etkiler.

İBS’nin iyi tanımlanmış bir nedeni yoktur, ancak diyetin önemli bir etkiye sahip olabileceği iyi bilinmektedir. Stres de önemli bir derecede etkilemektedir.

İBS hastaları, baskın dışkı formlarına göre alt kategorilere ayrılır: Kabızlık ile birlikte İBS, ishal ile birlikte İBS veya kabızlık ve ishal karışımı ile birlikte İBS

Nasıl Beslenilmeli?

İBS’de beslenme tedavisi belirtilere yönelik olmalıdır. Belirtilerle ilişkili olabilecek besinlerin diyetten çıkarılması veya azaltılması gerekmektedir. Diyare (ishal) durumunda az posalı, konstipasyon (kabızlık) durumunda bol posalı beslenme önerilmektedir.

İBS beslenme tedavisinde yeterli sıvı alımı sağlanmalı, az az ve sık sık beslenilmelidir. Gaz yapıcı besinler, gazlı içecekler, alkol, kafein içeren içecekler, acı baharatlar tüketilmemelidir. Çiğ sebze-meyve ve süt hastalarda semptomu artırdığı için kontrollü verilmelidir.

Düşük FODMAP Diyeti

FODMAP’ler, fermente edilebilir oligosakkaritler (buğday, çavdar, soğan ve sarımsak hindibasında bulunan fruktanlar; baklagiller ve fasulyede bulunan galaktanlar), disakkaritler (süt ve süt ürünlerinde bulunan laktoz), monosakkaritler (yapay tatlandırıcılarda bulunan fruktoz) ve poliolleri (şeker) ifade eder. 

FODMAP’ler fermente edilebilir kısa zincirli karbonhidratlardır. Bunlar zincirlerle birbirine bağlı şeker molekülleridir ve bağırsaklarınızdaki bakteriler tarafından fermente edilebilirler. Zincirlerdeki moleküllerin ince bağırsağınız tarafından emilebilmesi için tek moleküllere ayrılması gerekir. Ancak FODMAP’ler parçalanamadığından orada absorbe edilemezler. İnce bağırsağınız, FODMAP’lerin kalın bağırsağınıza taşınmasına yardımcı olmak için fazladan su çeker. Orada, bağırsağınızda yaşayan bakteriler onları fermente ederler. Bu, bağırsaklarınızda yan ürünler olarak gazlar ve yağ asitleri üretir. Bundan dolayı da görülen belirtiler de artmaktadır.

Yaygın FODMAP Besinler

Fruktoz: Birçok meyve ve sebzede bulunan ve aynı zamanda sofra şekerinin ve çoğu ilave şekerin yapısını oluşturan basit bir şeker.

Laktoz: süt gibi süt ürünlerinde bulunan bir karbonhidrat

Fruktanlar: Buğday, kılçıksız buğday, çavdar ve arpa gibi tahıllar da dahil olmak üzere birçok gıdada bulunur

Galaktanlar: Baklagillerde büyük miktarlarda bulunur

Polioller: ksilitol, sorbitol, maltitol ve mannitol gibi şeker alkolleri. Bazı meyve ve sebzelerde bulunurlar ve sıklıkla tatlandırıcı olarak kullanılırlar.

FODMAP’lerin çoğunluğu bağırsağınızın çoğundan değişmeden geçer. Sindirime tamamen dayanıklıdırlar ve diyet lifi olarak sınıflandırılırlar. Ancak bazı karbonhidratlar yalnızca bazı bireylerde FODMAP’ler gibi işlev görür. Bunlara laktoz ve fruktoz dahildir. Bu karbonhidratlara karşı genel duyarlılık da kişiden kişiye farklılık gösterir. 

Çoğu durumda düşük FODMAP diyeti ile belirtilerde büyük azalmalar ve yaşam kalitesinde etkileyici iyileşmeler görülmektedir

Düşük FODMAP diyeti, çeşitli sindirim sorunlarını kapsayan bir terim olan diğer fonksiyonel gastrointestinal bozukluklar için de faydalı olabilir.

Neler Tüketilebilir?

Düşük FODMAP Diyeti’nde Bulunan Besinler

• Sebzeler: bambu filizleri, salatalık, balkabağı, havuç, mısır, patlıcan, marul, yeşillikler, kabak, patates, tatlı patates, domates 
• Meyveler: muz, kavun, üzüm, greyfurt, kivi, kamkat, limon, misket limonu, mandalina, portakal, çarkıfelek meyvesi, ananas, mandalina ve diğerleri
• Protein: sığır eti, tavuk, konserve ton balığı, yumurta, yumurta akı, balık, kuzu eti, domuz eti, kabuklu deniz ürünleri, hindi, söğüş etler, kuruyemişler ve tohumlar ve diğerleri
• Süt ürünleri: laktozsuz süt, krem peynir, çedar, parmesan, mozzarella ve diğerleri
• Tahıllar: buğdaysız tahıllar veya buğdaysız unlar ve bunlarla yapılan ürünler (örneğin, ekmek, kraker, erişte, krep, makarna), mısır pirinç, glutensiz yulaf, kinoa 

Lif ve lif bazlı takviyeler kolon geçişini hızlandırır, dışkı hacmini artırır ve geçişini kolaylaştırır, bu da dışkı sıklığında artışa neden olur. Bu etkiler kabızlık ağırlıklı İBS hastaları için klinik olarak anlamlı faydalara dönüşür. 

Düşük FODMAP diyetinin uygulanması İBS hastalarında hem belirtileri hem de yaşam kalitesini iyileştirir.

Fakat düşük FODMAP diyetinin uzun süre sürdürülmesi zordur. Ayrıca uzun süre düşük FODMAP diyetinin alınması vitamin, mineral ve doğal olarak oluşan antioksidanlarda eksikliklere neden olabilir. 

Genelde en çok karşılaşılan sorunlar şunlardır:

• Fruktanlar açısından zengin karbonhidratların hariç tutulması karbonhidrat, lif ve demir alımında azalmaya yol açabilir;
• Düşük FODMAP diyetinin kalori miktarının düşük olması aşırı kilo kaybına neden olabilir;
• Çeşitli sebze türlerinin hariç tutulması flavonoidler, karotenoidler ve C vitamini veya fenolik asit ve antosiyaninler gibi doğal antioksidanların azalmasına yol açabilir;
• Süt ürünlerinin hariç tutulması, hem ana besin kaynağı olmaları hem de laktozun emilimini arttırıcı bir rol oynaması nedeniyle kalsiyum eksikliğini destekleyebilir.